این متن توسط یک پزشک متخصص نوشته شده است.

آمادگی در مرحله قبل از وقوع زلزله (خلاصه)

وضعیت استحکام محل زندگی و کار خود را بررسی و آنرا ایمن کنید. کیف و کوله امداد و نجات و تجهیزات لازم دیگر را تهیه و در محل زندگی، کار و ماشین خود داشته باشید. وسایلی که احتمال سقوط دارند را محکم یا حذف کنید و جهت مقابله با زلزله برنامه خاص داشته باشید.

اقدامات در حین وقوع زلزله (خلاصه)

خونسردی خود را حفظ کنید. سعی کنید در جایی که قبلا به عنوان محل امن شناسایی کرده‌اید پناه بگیرید (دور از پنجره‌ها، وسایلی که احتمال سقوط دارند و در زیر میزهای محکم، در چارچوب درب‌ها و سایر جاهای امن) و به کودکان و سالمندان کمک کنید تا در جای مناسب قرار بگیرند.

اقدامات بعد از وقوع زلزله (خلاصه)

به مجروحین و آسیب‌‌دیدگان کمک کنید. محل مناسبی را برای استقرار خود و خانواده در نظر بگیرید (دور از ساختمان‌هایی که احتمال ریزش دارند، در فضای باز) و قبل از بررسی کارشناسی وارد منزل مسکونی نشوید به خصوص که احتمال وقوع پس‌لرزه زیاد است. به بهداشت و سلامت آب و غذا توجه ویژه داشته باشید.

***

متون راهنمای مرتبط:

برای متن راهنمای تهیه کوله پشتی وضعیت اضطراری، به اینجا و یا اینجا نگاه کنید.

برای متن راهنمای کمک های اولیه، به  اینجا نگاه کنید. 

برای متن راهنمای روش تصفیه آب آشامیدنی در مواقع کمبود آب، به اینجا و یا اینجا نگاه کنید.

برای متن راهنمای پیشگیری و مقابله با بیماری های اسهالی و وبا، به اینجا و یا اینجا نگاه کنید. 

برای متن راهنمای پیشگیری و مقابله با گرمازدگی، اینجا و یا اینجا نگاه کنید.

***

آمادگی در مرحله قبل از وقوع زلزله

منبع: آمادگی در برابر زلزله. دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

ساختمان:

هنگامی که می‌خواهید خانه‌ای بخرید یا اجاره کنید، نقشه سازه و تأسیسات را از مالک دریافت کنید و از یک مهندس ساختمان بخواهید تا ساختمان را از نظر مقاومت در برابر زلزله بررسی کند. اگر قبلاً هم منزلی را تهیه کرده‌اید، می‌توانید از یک مهندس ساختمان، در مورد میزان مقاومت منزل‌تان یا امکان مقاوم‌سازی آن در برابر زلزله، مشاوره بگیرید.

تاسیسات:

عیوب سیم‌کشی ساختمان، نشت لوله‌‌های گاز، ضعیف بودن اتصالات لوله بخاری، و ‌ترک‌ها یا ترکیدگی لوله‌‌های آب و فاضلاب را رفع کنید. برای این کار حتماً از یک متخصص کمک بگیرید. نشت گاز در اثر تکان خوردن لوله‌کشی گاز به هنگام زلزله شایع است و می‌تواند به خفگی یا انفجار و آتش‌سوزی منجر شود. اگر اتصالات لوله بخاری ضعیف باشد ممکن است در اثر تکان خوردن باعث ورود دود به اتاق و خفگی شود.

وسایل و اشیا:

آبگرمکن، یخچال، فریزر، اجاق گاز و اشیای بلند و بسیار سنگین ‌باید با بست یا تسمه‌‌های مناسب، به کف و دیوار منزل محکم شوند. همچنین کمد لباس، قفسه‌ها، بوفه‌ها، آینه‌ها و تابلوهای دیواری منزل باید ‌به خوبی در جای خود محکم شوند. اشیای بزرگ یا سنگین و همچنین ظروف شیشه‌‌ای، ظروف چینی و سایر اشیای شکستنی و ظروف حاوی مواد خوراکی و شیمیایی‌ را در قفسه‌‌های پایین کابینت و کمد قرار دهید. لوستر‌ها را در جای خود محکم کنید.

محل‌های ایمن:

در هر اتاقی، محل‌‌های امن را مشخص کنید (مثلاً زیر یک میز محکم غیر شیشه‌ای یا کنار ستون‌ها یا دیوارهای مجاور آن‌ها). در هر بار تمرین پناه‌گیری، در این محل‌‌ها پناه‌گیری کنید تا انجام این عمل در زمان وقوع زلزله، نیاز به صرف وقت نداشته باشد.

تمرین پناه‌گیری:

به طور مرتب با اعضای خانواده، مراحل پناه‌گیری را به نحو زیر تمرین کنید: روی زانوهای خود بنشینید. سر و گردن خود را با دست و بازو ها بپوشانید. اگر محل امنی که از قبل معلوم کرده‌‌اید، فاصله زیادی با شما ندارد، در همان حالت نشسته روی زانوها، و در حالی که با یک دست از سر و گردن خود محافظت می‌کنید به آن نقطه امن بروید و صبر کنید تا لرزه‌ها تمام شود.

برنامه برای بعد از زلزله:

بعد از زلزله ممکن است سیستم‌های ارتباطی دچار اختلال شود و امکان ارتباط وجود نداشته باشد. بنابراین با افراد خانواده قرار بگذارید که اگر هنگام وقوع زلزله، بیرون از خانه بودید، کجا همدیگر را پیدا کنید. این محل باید جای امنی باشد که بر اثر زلزله احتمالی کمتر صدمه ببیند (مثلاً پارک نزدیک محل سکون). 

کوله پشتی یا کیف شرایط اضطراری:

شامل جعبه کمک های اولیه، مقداری پول نقد، کپی کارت شناسایی اعضای خانواده و اسناد مهم، آب بسته بندی شده، غذای خشک و فاسد نشدنی، رادیو باتری خور با باتری اضافه، چراغ قوه با باتری اضافه، مقداری طناب، کنسرو بازکن، سوت، وسایل بهداشت شخصی، لباس مناسب، کفش، زیرانداز پلاستیکی، داروهای مورد نیاز بیماران در خانواده و …) را برای شرایطی که مجبور به ترک منزل هستید تهیه کنید. 

کمک‌های اولیه و مهارت‌های خودامدادی را یاد بگیرید.

نقشه نقاط خطرساز و نقاط ایمن در اکثر منازل (منبع: آمادگی در مقابل مخاطرات طبیعی، وزارت بهداشت ایران)

مثال های نقاط ایمن: زیر میز های محکم غیر شیشه ای (منبع: آمادگی در مقابل مخاطرات طبیعی، وزارت بهداشت ایران)

مثال های دیگر نقاط ایمن: در کنار وسایلی مانند میز، یخچال و یا کنار دیوار پناه بگیرید و از سر و گردن خود محافظت کنید. چون سر، گردن و سینه حساس ترین بخش های بدن محسوب مي شود، از آن ها در مقابل سقوط اجسام سقوط محافظت کنید.

اقدامات در حین وقوع زلزله

در هنگام زلزله، اگر داخل منزل هستید:

اگر در ساختمان (خانه یا محل کار) هستید، بهترین اقدام پناه‌گیری است. برای این که زلزله شما را زمین نزند، روی زانوهای خود بنشیند. برای آن که خودتان را در برابر اشیای پرتاب ‌شده در فضای منزل محافظت کنید، با بازوهای خود سر و گردن‌تان را بپوشانید.

اگر در معرض خطر اشیائی که سقوط می‌کنند هستید و می‌توانید بدون آن که خطری شما را تهدید کند، حرکت کنید، برای محافظت بیشتر، به حالت چهار دست و پا حرکت کنید و در زیر یک میز غیر شیشه‌ای یا نیمکت محکم قرار بگیرید.

اگر میز یا نیمکت محکمی در نزدیک شما نیست به حالت چهار دست و پا حرکت کنید و کنار یک دیوار داخلی قرار بگیرید. هرگز کنار شیشه، پنجره‌ها، درهای خروجی و دیوارهای خارجی و هر چیزی که ممکن است سقوط کند (مانند لوستر، اشیای آویزان یا تزئینات منزل) قرار نگیرید.

همان جا که پناه گرفته‌‌اید، بمانید تا لرزه‌‌ها تمام شود. به هیچ وجه جا به جا نشوید.

اگر هنگام وقوع زلزله، در رختخواب هستید، همان جا بمانید و بالش را روی سر خود قرار دهید. اما اگر رختخواب زیر اشیائی مانند لوستر قرار دارد، ‌فورا جا به جا شده و به نزدیک‌ترین محل امن پناه ببرید.

برای پناه‌گیری، در چارچوب درها قرار نگیرید چون چارچوب درها نمی‌‌توانند از شما در مقابل اشیای پرتاب شده در فضای خانه و یا اشیائی که سقوط می‌کنند، محافظت کنند. همچنین معلوم نیست که بتوانید در حالت ایستاده در چارچوب در تعادل خود را حفظ کنید.

حتما تا تمام شدن لرزش‌‌ها در داخل منزل بمانید. بیشترین صدمات هنگام زلزله، زمانی روی می‌دهند که افراد در هنگام ورود یا خروج در معرض خطر سقوط اشیا قرار می‌‌گیرند.

به هیچ وجه از آسانسور استفاده نکنید. اگر داخل آسانسور هستید سریعاً در اولین توقف، از آن خارج شوید.

در هنگام زلزله، اگر در فضای باز هستید:

هر جایی که هستید، توقف کنید. از دیوارها و ساختمان‌ها فاصله بگیرید.

از ‌ورود به داخل ساختمان‌‌ها و نزدیک شدن به ‌تیر‌های برق، تلفن و مانند آن خودداری کنید.

بنشینید! سر و گردن خود را با دست و بازوها بپوشانید. صبر کنید تا لرزه‌‌ها تمام شود.

در هنگام زلزله، اگر در داخل خودرو در حال حرکت هستید:

هر چه سریع‌‌تر در مکانی امن توقف کنید. از توقف در مجاورت ساختمان‌‌ها، درختان، پل‌ها و تیرهای برق، تلفن و مانند آن خودداری کنید. بعد از توقف، در داخل خودرو بمانید.

زمانی که زلزله پایان یافت، با احتیاط به راه خود ادامه دهید، اما از پل‌‌ها و جاده‌‌های آسیب‌دیده دوری کنید.

اقدامات بعد از وقوع زلزله

بعد از وقوع زلزله، اگر زیر آوار محبوس شده‌اید:

با دستمال یا پارچه‌‌ای دهان خود را بپوشانید.

جا به جا نشوید. کبریت روشن نکنید.

اگر تلفن همراه دارید با تماس گرفتن یا ارسال پیام تقاضای کمک کنید.

با هر وسیله‌ای که دم دست دارید به لوله یا دیوار ضربه بزنید تا پرسنل امدادی قادر به یافتن شما باشند. در صورت امکان، از یک سوت استفاده کنید. فقط وقتی که ضرورت دارد، فریاد بزنید چون فریاد زدن ‌باعث ورود گرد و غبار به ریه‌‌های شما می‌‌شود.

بعد از وقوع زلزله، اگر زیر آوار محبوس نشده‌اید:

وقتی لرزه‌‌ها پایان یافت اطراف را نگاه کنید. اگر ساختمان صدمه دیده و مسیر باز و امنی برای خروج وجود دارد ساختمان را با احتیاط ترک کنید و به فضای باز و دور از نواحی آسیب‌ دیده بروید.

باید آماده ‌لرزش‌‌های بعدی باشید. ‌این لرزش‌ها ممکن است آن قدر قوی باشند که به ساختمان‌های بدون استحکام آسیب وارد کنند. بنابراین همیشه آماده انجام مراحل پناه‌گیری که در بالا به آن اشاره کردیم باشید.

قفسه‌‌ها و کابینت‌ها را باید ‌با احتیاط باز کنید چون اشیای موجود در آن‌ها ممکن است سقوط کنند.

از ‌نزدیک ‌شدن به نواحی آسیب‌دیده دوری کنید مگر آنکه ‌پلیس، ماموران آتش‌نشانی یا سازمان‌های امدادی به کمک شما نیاز داشته باشند.

از طریق رادیو یا تلویزیون یا شبکه ‌های اجتماعی معتبر، اخبار و اطلاعات موثق و دستور العمل‌ های مربوط به اقدامات اضطراری را کسب کنید.

اگر فرد مصدومی در اطراف شما هست و شما دوره کمک‌های اولیه را گذرانده‌‌اید، با رعایت اصول ایمنی، به او کمک کنید.

نهایت احتیاط را بعد از وقوع زلزله، برای تمیز کردن ساختمان‌ها داشته باشید. هرگز سعی نکنید خودتان آوارهای سنگین را جا به جا کنید.

در صورتی که به هر دلیلی از منزل خارج می‌شوید، شیر اصلی گاز و آب را ببندید.

منابع 

– آمادگی در مقابل مخاطرات طبیعی (زلزله ،سیل و توفان)، وزارت بهداشت ایران، ۱۳۹۵

– آمادگی در برابر زلزله ، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

– قبل، حین و بعد از وقوع زلزله ، جهاد دانشگاهی