کرزی و ۱۳ سال فراز و نشیب رابطه با پاکستان

حق نشر عکس BBC World Service

به نظر اغلب افغانها از آغاز زمامداری کرزی تاکنون کمتر کسی در این مدت ۱۳ سال، همانند زمامداران پاکستان باعث رنجش آقای کرزی و حکومت او شده است. حتی تنش روابط کرزی با غرب بخصوص آمریکا، نیز وابستگی مستقیم به تیرگی رابطه کابل- اسلام آباد دارد.

سیاست خارجی پاکستان در قبال افغانستان در این مدت واضح و روشن بوده ولی زمامداران کابل در این مدت فراز و نشیب زیادی در سیاست خارجی اش دیده می‌شود که گاهی حکایت از دوستی و زمانی دشمنی دارد.

در این دوران ۱۳ ساله، آقای کرزی که در مقاطع مختلف زمامداری‌اش سیاست های متفاوت در مقابل پاکستان اعمال کرده، گاهی پاکستان به جنگ طلبیده، زمانی خود را مدافع این کشور قلمداد کرده و در اخیر زمامداری اش بارها اعلام کرده که عامل ایجاد مشکلات و نا امنی افغانستان پاکستان است.

گرندانی غیرت افغانیم

بعد از استقرار دولت موقت اولین واکنش رسمی کرزی در مراسم افتتاح مرکز بین‌المللی مطبوعات در محل وزارت اطلاعات و فرهنگ در کابل بود. بعد از اینکه زمامداران کابل از افزایش نا امنی در تیرماه ۱۳۸۲ به خشم آمدند این خشم باعث شد که آقای کرزی پاکستان را با خواندن این شعر به مبارزه طلبد. او با خواندن این شعر "گر ندانی غیرت افغانیم / چون به میدان آمدی می‌دانی‌ام" و اولین خشم خود را در مقابل پاکستان ابراز کرد.

ولی قرائت این شعر برای افغانستان هزینه بردار بود و دولت افغانستان سه میلیون روپیه بهای این شعر را به اسلام آباد پرداخت.

بعد از این واکنش آقای کرزی تعداد از جوانان خشمگین به سفارت پاکستان حمله کردند و تمام وسایل کاری و شیشه‌های سفارت را در منطقه وزیر اکبر خان در نزدیکی ارگ ریاست جمهوری، شکستند.

در این حمله به کارمندان سفارت پاکستان آسیب نرسید و کشور پاکستان اعلام کرد که تا زمانی که کابل جبران خسارت نکرده و تامین امنیت کارمندانش را تضمین نکند، فعالیت سفارت خود را در کابل به حالت تعلیق در می‌آورد.

کرزی بعد از این عمل جوانان خشمگین، رسما از کشور پاکستان عذر خواهی کرد. ولی یک روز بعد سفارت پاکستان تمام خبرنگاران را در کابل به دیدن سفارت این کشور دعوت کرد، تا آنچه را بر سر سفارت این کشور در کابل آمده، مشاهده کند.

همه چیز به هم ریخته و خیلی از وسایل شکسته بودند. مظاهره کنندگان خشمگین وقتی وارد سفارت شده بودند به همه چیز صدمه زده بود و کارمندان این سفارت با پناه گرفتن در یک اتاق محافظت شده توانسته بودند، جان سالم بدر برند.

میانجی گری بوش

بعد از این حادثه نیز دولت کابل به انتقادهای تند خود از پاکستان ادامه داد. جاوید لودین یکی از سخنگویان کرزی برای اولین بار در سال ۱۳۸۴ اعلام کرد که سران ارشد گروه طالبان در کشور پاکستان به سر می‌برند.

بعد از این بود که زلمی خلیل زاد سفیر سابق آمریکا در افغانستان درپایان ماموریت خود در کابل بعد از پخش مصاحبه تلویزیونی یکی از سران طالبان از شبکه تلویزیون خصوصی پاکستان از این کشور انتقاد کرده و گفت:"اگر یک شبکه تلویزیونی می‌تواند، با طالبان در تماس باشد، چگونه دستگاهای اطلاعاتی کشوری که دارای بمب اتمی است و نیروهای امنیتی و اطلاعاتی بیشماری در اختیار دارند نمی‌تواند آنها را بیابد."

بعد از افزایش این تنشها در ژوئیه سال ۲۰۰۵ شوکت غزیز نخست وزیر پاکستان از کابل دیدن کرد، این دیدار دو ساعت به طول انجامید، بعد از این دیدار حامد کرزی که کلاه قره قل خود را بدست گرفته بود در مقابل دوربینهای خبرنگاران شاداب و خندان ظاهر شد.

در این نشست کرزی گفت که "در شش ماه گذشته از حملات تروریستها به مساجد، روحانیون و مدارس در آمان نبوده ایم و پاکستان نیز از موضوع آسیب دیده است."

قبل از این شیخ رشید احمد، وزیر اطلاعات پاکستان اعلام کرده بود که افغانستان با متهم کردن پاکستان به مداخله در امور افغانستان می‌خواهد که ضعف خود را پنهان کند و آقای کرزی درباره این اظهارت مقامات پاکستانی سوکت کرد و تنها گفت که افغانستان و پاکستان روابط نزدیک دارد.

قبل از این دستگیری سه تبعه پاکستانی به جرم ترور زلمی خلیل زاد سفیر آمریکا در افغانستان، عامل تنش روابط دو کشور بود و مطبوعات افغانستان گزارش داد که جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا میان پرویز مشرف و آقای کرزی میانجیگیری کرده و در صحبت ۱۵ دقیقه‌ای تلفنی با این دو نفر، مشرف وعده داده بود که اسلام آباد کابل را در برگزاری انتخابات ریاست جمهوری این کشور یاری خواهد داد.

افغانستان از پاکستان طرفداری می‌کند

در سال ۲۰۱۱ که تنش میان واشنگتن و اسلام آباد بر سر چگونگی مبارزه با شورشیان و کشته شدن اسامه بن‌لادن، رهبرالقاعده در خاک پاکستان بالا گرفت و فشارهای بین المللی بویژه آمریکا به پاکستان افزایش یافت؛ آقای کرزی در این زمان اظهارت حیران کننده داشت.

او در مصاحبه با تلویزیون جیو پاکستان، ۳۰ میزان/ مهر سال ۱۳۹۰ گفت:" خدا ناخواسته، اگر هرگاه میان پاکستان و آمریکا جنگ شروع می شود، افغانستان از پاکستان طرفداری خواهد کرد."

این اظهارات آقای کرزی برای خیلی از مردم افغانستان حیران کننده بود، زیرا این واکنش درست بعد از آن انجام شد که به دلیل کشته شدن برهان الدین ربانی، رهبر جمعیت اسلامی در کابل و متهم کردن کابل اسلام آباد را به طرح ریزی این قتل روابط دو کشور تیره و حتی کابل خواستار تشدید فشار بین‌المللی بر اسلام آباد شده بود.

ولی یک دفعه ورق برگشت و کرزی با این اظهارات حیران کننده اش مردم را بیشتر در برابر سیاسیت افغانستان در مقابل پاکستان گیج و حیران کرد. در حقیقت این موضع گیری آقای کرزی در برابر پاکستان نشان دهنده سیاست سیال دولت افغانستان ومقامات کابل در برابر اسلام آباد است.

خط دیورند را به رسمیت نمی شناسم

در بهار سال ۱۳۹۲ درگیری میان نیروهای امنیتی افغان و پاکستان در ولسوالی گوشته ولایت ننگرهار در شرق این کشور باعث کشته شدن یک پلیس مرزی افغان و زخمی شدن سه نفر آنان شد. بعد از این حادثه تنشها میان افغانستان و پاکستان افزایش یافته ولی چند روز بعد آقای کرزی اعلام کرد که خط دیورند را به رسمیت نخواهد شناخت.

آقای کرزی با متهم کردن پاکستان به این تنش مرزی گفت: "از جانب پاکستان به این طرف خط دیورند و به خاک ما حمله توپخانه‎ای می‎شود، تروریسم و افراطیت فرستاده می‏‎شود، انسان‎های ما کشته می‎شوند، مکاتب و مساجد ما خراب می‎شود و کوشش بر این است که مانع پیشرفت ما شوند، شاید دو دلیل داشته باشد: یکی این که افغانستان که از ده سال پیش به کمک جامعه جهانی برای حکومت‎داری خود اساس گذاشت، این دولت قوی نباشد، پراکنده و بی‎دولت باشیم. دلیل دیگرش شاید این باشد که مردم افغانستان مجبور شوند تا خط دیورند را به رسمیت بشناسند."

با ادامه تنشها در بهار سال ۱۳۹۳ شورای وزیران افغانستان به نهادهای دولتی دستور داد که دیگر در مورد مرز بین افغانستان و پاکستان از واژه "سرحد" استفاده نکنند و به جای آن از عبارت "خط دیورند" استفاده کنند.

پاکستان برنده عرصه دیپلماتیک

دیپلماتهای پاکستانی از گذشته‌های دور نسبت به همتایان افغان خود بهتر عمل کرده است صدیق فرهنگ در کتاب افغانستان در پنج قرن اخیر می نویسد.

بعد از ضمیمه شدن پشتونستان به خاک پاکستان، تنش میان دو کشور زمانی بیشتر اوج گرفت که در سال ۱۹۵۵ میلادی پاکستان طرح تشکیل واحد پاکستان غربی را اعلان و افغانستان از مجرای دیپلوماتیک بر این طرح اعتراض کرد، به منظور جلوگیری از عملی شدن این طرح، دولت افغانستان تظاهرات ساختگی را در کابل، کندهار و جلال آباد علیه سفارت خانه و کنسولگری های پاکستان راه اندازی کرد و به تظاهر کنندگان اجازه داد تا با ورود به سفارت پاکستان به پرچم این کشور نیز توهین کند.

دیپلوماتهای پاکستان توهین به پرچم این کشور را به تمام هیات های دیپلوماتیک مقیم کابل نشان داد. بعد از نشر این اخبار خشم عمومی در پاکستان بر انگیخته شد و تظاهر کنندگان پاکستانی در شهر پیشاور به کنسولگری افغانستان حمله کردند و دست به اعمال مشابه همانند تظاهر کنندگان افغان زدند.

کنسول افغانستان در پاکستان که اهمیت موضوع را درک نکرده بود فورا آثار تعرض تظاهر کنندگان را بر کنسولگری از بین بردند و پاکستان توانسته بهره برداری لازم را از این موضوع کند. که با میانجیگری کشورهای اسلامی از جمله عربستان، مصر و عراق این بحران حل شد.

اکنون نیز دپیلماتهای پاکستانی چیره دست تر از افغانها هستند و از این طریق پاکستان همواره توانسته که به راحتی افکار عمومی جهان را همراه با خود کند. یک دیپلمات ارشد افغانستان که خواست نامی از او برده نشود گفت تسلط دیپلماتهای پاکستانی به زبان انگلیسی و ارتباط آنان با نهادهای بین‌المللی باعث شده که این کشور همواره از دیپلماتهای افغانستان در روابط خارجی خود جلو باشد.

به گفته او در یکی از نشستهای دو به دو آقای کرزی و آقای اوباما، رئیس جمهمور آمریکا به کرزی گفته است "که پالیسی ما نیست که به پاکستان حمله کنیم و افغانستان نیز حساسیت پاکستان را نسبت به هند باید در نظر گیرد."

به گفته او افغانستان می‌خواهد که همسایه خوب برای پاکستان باشد و راه ترانزیتی کشورهای کشورهای آسیایی میانه بر روی پاکستان باز باشد، از آبهای افغانستان دو کشور استفاده مشترک و قانونی کنند و دو کشور در زمینه‌های مختلف دیگر همکاری داشته باشند ولی پاکستان بر عکس می‌خواهد که حکومت دست نشانده در کابل داشته باشد.

او گفت که پاکستان در دوران حاکمیت آقای کرزی هیج گاه در دیدار با مقامات ارشد افغان، درباره خط دیورند ابراز نظر نکرد ولی کشور انگلستان به نمایندگی از پاکستان در این باره با افغانستان صحبت کرده و نگرانی‌اش را در این زمینه ابراز داشته است.

به گفته او دلیل این کار این‌است که پاکستان حوزه نفوذش فراتر از خط دیورند، مرز کنونی میان دو کشور است. اکنون پاکستان تا عمق استراتژیک افغانستان نفوذ دارد و مقامات پاکستانی نگرانی ازخط دیورند، ندارد.

هند ترسی پاکستان

حضور هند در افغانستان نیز به گفته مقامات امنیتی افغانستان یکی از نگرانی‌های پاکستان است و مقامات این کشور بارها با مقامات افغانستان از آنچه حضور گسترده هند در این کشور خوانده ابراز نگرانی کرده است.

این کشور همچنین از حضور تحریک طالبان پاکستان در افغانستان ابراز نگرانی کرده، موضوع که مقامات افغان آنرا رد کرده ولی پاکستان نگران این است که این نیروها در دست رقیب پاکستان، هند افتد و سلاح افراط گرای اسلامی که اکنون به گفته مقامات افغان در دست پاکستان است به دست هند افتد.

یکی از مقامات ارشد امنیتی افغان گفت که ترس و توهم از هند باعث شده که پاکستان همواره نسبت به آنچه در افغانستان رخ می‌دهد به دیده تردید بنگرد و این کشور به دولت افغانستان اعلام کرده که ۱۴ کنسولگری هند در افغانستان فعال هستند و ۱۴ هزار مشاور نظامی هند در حال آموزش نیروهای ارتش افغانستان هستند.

او افزود:" ما بارها به پاکستان گفته‌ایم که شواهد برای این ادعاهای خود ارائه کند تا ما بتوانیم درباره بستن کنسولگری و اخراج مشاوران اقدام کنیم، ولی آنها فقط درفضای هند ترسی که در زمان ضیاالحق در پاکستان بوجود آمده بود زندگی می‌کند."