در ایران و به طور مشخص، در اقتصاد این کشور، رویدادهایی در حال وقوع است که بعید است بتوان هیچ چشم انداز خوبی را برای آن در نظر گرفت؛ برعکس، همه چیز گواهی می دهد که به سوی یک فاجعه ی واقعی در حرکتیم.
براساس یک نظرخواهی از جمعی از هموطنان کنشگر در داخل کشور، بیش از دو سوم آنها بر این باور بودند که با توجه به موقعیت اقتصادی کنونی پیش بینی بروز شورش ها و نارضایتی های معیشتی قوی است. یک سوم در این باره مطمئن نبودند. اما نکته ی مهم این که در بین دو سوم صحبت از بروز ناآرامی هایی است که مردم به فقر کشیده شده و گرسنه آغاز خواهند کرد ولی نیاز به سازماندهی و رهبری دارد.
وضعیت اقتصاد رژیم
بدهی دولت در حال افزایش است. «مجموع بدهی دولت به نظام بانکی و همچنین سازمان‌ها حدود ۱۱۴۴ هزار میلیارد تومان و بدهی شرکت‌های دولتی نیز حدود ۱۸۹۴ هزار میلیارد تومان است. همچنین بدهی دولت به صندوق توسعه ملی حدود ۷۴ میلیارد دلار است». کل این بدهی به دلار با نرخ ۵۳۰۰۰ تومان رقمی معادل ۱۳۱ میلیارد دلار می باشد. کسری بودجه در سال گذشته برابر با ۷۹۴ هزار میلیارد تومان یا معادل دلاری ۱۵ میلیارد دلار بوده است. رقم کل بودجه سال گذشته 3700 هزار میلیارد تومان بوده که میزان کسری در واقع 21 درصد کل بودجه بوده است.
بودجه سال 1402 دولت معادل پنج هزار میلیارد تومان است که با توجه به بالا رفتن نرخ عمومی تورم باید منتظر کسر بودجه ای به مراتب بالاتر از ۲۱ درصد باشیم. اما اگر حتی همین رقم سال گذشته را مبنا قرار دهیم، که غیر منطقی است، دولت تا پایان سال با کسر بودجه ای بالای یک هزار میلیارد تومان یا به عبارتی معادل ۲۰ میلیارد دلار مواجه خواهد شد.
در نبود درآمدهای ارزی کافی، دولت می بایست تمام این رقم را به اضافه ی رقمی که بابت بازپرداخت اجباری سررسید بدهی های دولتی خواهد داشت و برای آن پولی ندارد از طریق فشار بر مردم تعیین کند. این امر در قالب افزایش نرخ کالاها و خدمات دولتی مانند افزایش قیمت سوخت (بنزین، نفت، گازوئیل، گاز)، آرد (نان)، نهاده های دامی، برق، آب، حمل و نقل، عوارض دولتی و امثال آن خواهد بود. بنابراین مردم باید آماده باشند که یک فشار تورمی فوق العاده را که قرار است برای دولت کسری عظیم بودجه اش را تامین کند بر دوش بگیرند. مردمی که تا همین جا نیز به فقر و گرسنگی کشیده شده اند.
در این میان دولت به محض مواجه شدن با کسری های دیگر به سوی قرض گرفتن مجدد از بانک مرکزی می رود، پایه پولی را گسترش می دهد، نقدینگی را باز هم از ۶ هزار هزار میلیارد تومان عبور خواهد داد و تورم را برای کالاهای اساسی به سوی سه رقمی شدن خواهد برد. ورود اقتصاد ایران به ابرتورم (hyperinflation) در حال انجام است.
در مقابل رشد این ارقام فاجعه آفرین دولت نمی خواهد یا بهتر است بگوییم نمی تواند کاری صورت دهد. درست به مثابه پزشکی که شاهد از دست رفتن هر چه بیشتر خون از پیکر بیمارش است و نمی تواند آن را بند آورد. در یک جایی، کشش اقتصاد برای تحمل این میزان از کسری و کمبود و حفره ی مالی و مدیریتی به پایان می رسد. چه موقع؟ به دلیل عد شفافیت آماری به طور دقیق نمی توان گفت اما به احتمال بسیار در همین سال ۱۴۰۲ خورشیدی.
با افزایش در این کشور از تامین حداقل های حیاتی عاجز خواهند شد. فقر این بار سراغ قشرهای پایین جامعه نمی رود، این انجام شده است، حالا نوبت به فقر کشیدن تمامی لایه های میانی جامعه است و کسبه و کارمندان عالیرتبه و متخصصین (مهندسین و پزشکان) را نیز در بر خواهد گرفت. در مجموع این چیزی معادل هشت دهک را شامل خواهد شد. به قول یک رسانه، «شتر فقر پشت در خانه میلیاردرهای کشور» نشسته است.
ادامه ی این روند اقتصادی آثار و عوارض اجتماعی و سیاسی خواهد داشت. یک حرکت اعتراضی با ماهیت معیشتی و صنفی نوع جدیدی از جنبش اعتراضی است که بعد از قیام اعتراض افزایش قیمت شکر و تحریم تنباکو در ایران در دوران پیش از مشروطیت سابقه نداشته است. در طول پنجاه سال گذشته یا جنبش های بزرگ سیاسی داشته ایم و یا حرکت های کوچک صنفی. این برای نخستین بار خواهد بود که به سوی یک جنبش بزرگ صنفی و معیشتی می رویم.
حرکت اجتماعی متفاوت
ویژگی هر دو نوع حرکت های متداول در ایران بعد از انقلاب 57 قابلیت سرکوب آنها بوده است. جنبش های سیاسی را به دو دلیل می شد سرکوب کرد. ۱) بارقه ی محتوایی آنها بهانه ی لازم را به دست رژیم می داد که چنین حرکت هایی را «برانداز» و «مخل امنیت نظام» و امثال آن تلقی کرده و برای مقابله آنها را به خاک و خون کشد. ۲) عمق باور شرکت کنندگان به مطالبات این جنبش ها در هیچ مورد در حدی نبوده است که بتواند بسیج گر یک نیروی گسترده ی باورمند و قاطع و جدی و پایدار برای تحمل و مقابله با سرکوب و به پیروزی رساندن جنبش باشد.
حرکت های صنفی و معیشتی نیز به دلیل پراکندگی، محدود بودن، نداشتن سازماندهی و رهبری و بدون برنامه و استراتژی به راحتی مورد بی اعتنایی یا سرکوب قرار گرفته اند.
اینک می رویم که برای نخستین بار در ماه های آینده شاهد حرکتی باشیم که در آن هم گستردگی شمار معترضین را داشته باشیم و هم قاطعیت جمعیت شرکت کننده در آن را. گستردگی به واسطه ی آن که موضوع اعتراضات، موقعیت صنفی و معیشتی بیش از ۷۰ میلیون ایرانی را پوشش می دهد و قاطعیت، برای این که شکم خالی با کسی شوخی ندارد. این جنبشی است که به واسطه ی ماهیت خود آن چه را که قرار است مایه ترس آفرینی سرکوب باشد در خویش دارد: بقای فیزیکی شرکت کنندگان و به همین دلیل، قابل سرکوب نیست. حاضران در این جنبش یا باید ساکت باشند و بمیرند یا باید خطر کنند که زنده بمانند. صحبت از جنبشی است که در آن لایه های مختلف جامعه در می یابند که فرار و پرهیز از مرگ احتمالی ناشی از اعتراضگری به معنای پذیرا شدن مرگ حتمی ناشی از گرسنگی است.
این بار تمامی کنشگران اجتماعی داخل کشور و فعالان سیاسی باید خود را برای مدیریت چنین حرکتی آماده کنند. حرکتی که در ابتدا فاقد آرمان خواهی سیاسی، وسیع و فراگیر است و در عین حال، مثل همیشه، فاقد سازماندهی و رهبری است. تعامل با این نوع حرکت که سابقه ی تاریخی چندانی در حافظه ی جمعی ایرانیان ندارد کار آسانی نیست و باید برای آن آمادگی های خاصی کسب کرد.
تزریق آرمان های سیاسی در این جنبش آسان نخواهد بود، زیرا اکثریت جمعیت برای درد گرسنگی به خیابان خواهد آمد نه نبود آزادی و دمکراسی و سکولاریسم . آن بخش از اپوزیسیون که بخواهد ناشیانه این گونه شعارها و مطالبات را به درون جنبش تزریق کند با استقبال مواجه نشده و باید برود صبر پیشه کرده و منتظر ایام بهتری برای طرح آرمان های خویش باشد.
بزرگترین خدمتی که افراد و تشکل های صنفی و مدنی و سیاسی می توانند در حق این جنبش کنند یکی کمک به سازماندهی آن، یعنی تشویق کار جمعی منظم میان لایه های مختلف معترض است و دیگری، تدارک یک رهبری که قادر باشد حرکت را در گام نخست به سوی طرح حقوق معیشتی و صنفی شرکت کنندگان در سطحی وسیع و کشوری به پیش برد.
تاکید می کنیم که هر نوع سیاسی کردن و به ویژه «بیش از حد سیاسی کردن» (over-politicization) جنبش مورد بحث، آن را تبدیل به یک ملغمه ی شکست پذیر می کند. این قابل پیش بینی است که دشمنان جنبش مردمی برای فلج کردن و آشوب انداختن درون آن به این کار اقدام کنند؛ باید هشیار بود.
اگر تمرکز هوشمندانه ی اپوزیسیون و کنشگران در داخل در مرحله ی نخست بر مطالبات صنفی و معیشتی باقی بماند و جنبش موفق به تثبیت و توسعه ی خود شود در مراحل بعد و با رعایت خصلت تدریجی، طبیعی و منعطف می توان گام به گام مطالبات از جنس اجتماعی و مدنی و فرهنگی و سپس، در مراحل پیشرفته تر، خواست های بارز سیاسی را نیز عنوان کرد.
تجربه ها:
جنبش مهسا فرصتی بود برای مشاهده ی اثرات مخرب کار آماتور، ناشیانه، غیر حرفه ای، احساسی، هیجانی، سلبریتی بازی و امثال آن. این بار باید بند ناف جنبش اعتراضی معیشتی را از این نوع بازی های کودکانه ی شبه سیاسی و رسانه ای برید و آن را با یک منطق درون زای اجتماعی به پیش برد. منطقی که در آن توانمندی مشخص لایه های مردمی شرکت کننده در جنبش تعیین کننده ی شعارها و مطالبات و خط محتوایی آن باشد نه نفوذ مشتی خارج نشین بیکاره و رسانه های غرض ورز وابسته به بیگانه.
برای حفظ سلامت جنبش معیشت محور آینده از حالا باید اندیشید و فکر کرد. از حالا باید استراتژی روشن تدوین کرد، به شعارهای مناسب فکر کرد، روش های برخورد با سرکوب را بازاندیشی کرد، ساختارهای مناسب مدیریتی برای آن را در نظر داشت و طریق درست رهبری یا هدایت آنها را پیش بینی کرد. از همین حالا.
از حالا باید رسانه های مستقل مردمی و غیر وابسته به بیگانگان را تقویت کرد تا به جای رسانه های آشکار و مشکوک دولتی که به طور قطع باز در مسیر منحرف ساختن جنبش مردمی آینده دست به کار خواهند شد، این رسانه های مستقل و خدمتگزار بتوانند کار مهم اطلاع رسانی و آموزش های مبارزاتی لازم را ارائه دهند. نباید اجازه داد باز هم مثل جنبش مهسا پای «تحلیلگرانی» که یک شبه به کارشناس و متخصص و صاحب نظر تئوری های انقلاب تبدیل شده بودند به میان آید و شروع به تولید و تزریق محتوای مخرب در افکار عمومی کنند.
این بار باید یک طرح عملی جدی برای پیشبرد جنبش داشت و اجازه نداد مسخره بازی های مثل دفتر وکالت و توئیتربازی سلبریتی ها، شوهای سیاسی و منشورهای رنگارنگ نمایشی و سفر به کنار دیوار ندبه و امثال آن سایه بر سلامت و شفافیت خواست های یک جنبش صنفی-معیشتی متعلق به مردم ستمدیده و غارت شده ی ایران افکنده شود.
از هر نوع عامل منحرف ساز و فرعی باید پرهیز کرد و به اصل کار مبارزه پرداخت.
تمرکز مبارزاتی
تمرکز جنبش باید بربرنامه ریزی برای فراگیرسازی خواست ها و مطالبات صنفی و معیشتی آن و سازماندهی تداوم و گسترش کار باشد. رژیم بسیار شکننده تر و متزلزل تر از آن چیزی است که تصور می شود. فقط نیاز به تمرکز مبارزاتی داریم تا آن را فرو بپاشانیم. تمرکز بر خواست هایی مشخص که رژیم در وضعیت کنونی حتی با حداکثر عقب نشینی فرضی خود قادر به پاسخگویی ده درصد آنها نیز نیست. به همین دلیل، هرگونه عقب روی در ورای این حد، آن را به سوی سقوط حتمی ره می برد. این یک شانس بزرگ است که قبل از این که طبل های جنگ در تل آویو و تهران و واشنگتن و باکو و کابل به صدا درآیند، از شر این رژیم ضد میهنی رها شویم.
سازمان ها و احزاب سیاسی از یک سو و تشکل های صنفی و مدنی از سوی دیگر -که یگانه نهادهای مناسب برای دور نگه داشتن دلقک ها و فرصت طلب ها و عوام فریب ها و کارمندان ریز و درشت موساد و اینتلیجنت سرویس هستند- باید از حالا به طراحی استراتژی مناسب برای جنبشی که در راهست بپردازند. باید توطئه های رژيم و دشمنان قسم خورده ی ایران مانند خامنه ای و نتانیاهو را از حالا شناسایی کرد و اجازه نداد که جو را به سوی جنگ و لشگرکشی و درگیری نظامی و امثال آن ببرند.
این رژیم رفتنی است چرا که اقتصادی که رژیم ۸۰ درصد کنترل آن را در چنگ خود دارد رو به فروپاشی است. این پاشنه ی آشیل رژیم است و باید آن را گرفت و جلو رفت تا این غول را از پا درآورد. اقتصاد آن حوزه ای است که رژیم بازی را در آن باخته است و باید تبدیل به بستر و چارچوب مناسب برای ساختن استراتژی جنبش بعدی باشد.
جنبشی که با تکیه بر هوش مدیریتی خود با مطالبات معیشتی آغاز می کند، با عقب راندن و آشکار شدن عجز حاکمیت در این باره تغییرات اجتماعی، مدنی و فرهنگی را مطرح می کند و دست آخر، در مقابل ناتوانی رژیم در برآورده سازی آنها، خواست مشخص سیاسی تغییر حکومت را عنوان می سازد و اجرایی می کند.
شدنی است اگر هشیار باشیم. به ماجراجویان و دلقک ها فرصت ندهیم و خود را برای یک کار دارای هدف، استراتژی، سازماندهی و مدیریت و رهبری آماده کرده باشیم. انتخاب با ماست.#
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
برای دنبال کردن برنامه های تحلیلی نویسنده به وبسایت تلویزیون دیدگاه مراجعه کنید: www.didgah.tv
جهت اطلاع از نظریه ی «بی نهایت گرایی» به این کتاب مراجعه کنید:
«بی نهایت گرایی: نظریه ی فلسفی برای تغییر» www.ilcpbook.com
توییتر:@KoroshErfani
مقالات مرتبط
در همین مورد
