0 دقیقه

«رضا اردکانیان»، وزیر نیروی ایران اعلام کرده است در سال۱۳۹۷، ۱۳سد به بهره برداری می رسند. به گفته وی، ظرفیت این سدها ۸۰۰میلیون مترمکعب است و همراه دو سامانه نمک زدایی با ظرفیت ۲۹هزار و ۵۰۰مترمکعب راه اندازی می شوند.

این خبر در حالی منتشر شده است که به نظر بسیاری از کارشناسان، سدسازی ها نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان پروژه های شکست خورده ای هستند. در ایران، سد «گتوند» یک نمونه بارز از این نوع پروژه ها است که نه تنها کمکی به حفاظت از منابع آبی نکرده بلکه سبب افزایش شوری آب و از بین رفتن زمین های کشاوزی و زندگی روستانشینان هم شده است.

مسوولان وزارت نیرو در سال های گذشته نظر مخالفان سدسازی را «رمانتیک» دانسته و از موضع خود کوتاه نیامده اند. اما کارشناسان مخالف سدسازی ها در ایران بر این باورند که این وزرات نیرو بوده که چنان چهره‌ دروغین و تقدیس‌شده ای از سدسازی ساخته‌ و آن را معادل آبادانی جا زده‌ است که تقریبا همه تصور می کنند زندگی بدون سد ممکن نیست.

«عباس محمدی»، فعال محیط زیست در مصاحبه ای با اشاره به همین مورد، به وب سایت «دویچه وله» گفته یکی از دلایل مهم سدسازی در ایران، منافع سرشاری است که سدها برای پیمان‎کاران و مدیران امضاکننده قراردادها دارند.

او گفته است آمارهایی که وزارت نیرو در خصوص تولید برق سدها ارایه می دهد، اغراق آمیز است.
به گفته این فعال محیط زیست، اغلب سدهای ایران هم‏چون «لار»، «لتیان» و «باباحیدر» نه تنها تولید انرژی کافی نداشته اند، بلکه سبب بروز مشکلات بیش تر برای ساکنان مناطق هم‎جوار شده یا پس از صرف هزینه های هنگفت، بدون استفاده مانده اند.

سد باباحیدر هنوز به مرحله آب‏گیری نرسیده زیرا مخزن آن بر روی کوهی از زباله ساخته شده است و هنوز شیرابه این زباله ها در این مکان وجود دارد. مخزن سد لار نیز کم تر از 40 درصد و مخزن سد لتیان 60 درصد آب دارند و آب مخزن این دو سد بیش تر به مصرف شرب می رسد.

وزارت نیرو همچنین برای دفاع از عملکرد خود در این زمینه، به فواید سدسازی در گسترش کشاورزی اشاره می کند. به گفته کارشناسان، تنها حدود ۱۰ درصد از زمین‌های کشاورزی ایران زیر پوشش شبکه‌ سدسازی‌ رفته اند و سدها نقش چندانی در تامین آب کشاورزی ندارند. او میزان آب اختصاص یافته این سدها برای مصرف شرب را نیز در حدود ۳ تا ۴درصد عنوان کرده است.
بنابراین، به وضوح می توان دریافت سدها نمی توانند نقش چندانی در تامین آب آشامیدنی در ایران داشته باشند و در مقابل، این صرفه جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی است که تاثیر به سزایی در این خصوص دارد.

بر اساس آمار وزارت نیرو، هم‏اکنون یک هزار و ۴۱ سد در کشور وجود دارد. «اسماعیل کهرم»، کارشناس محیط زیست و مشاور سابق سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر این که «حمید چیت‏چیان»، وزیر سابق نیرو به او وعده داده بوده که دیگر سدی در ایران ساخته نمی شود، به «ایران‏وایر» می گوید: «سدسازی در ایران به خشک شدن رودخانه های پایین دست و حتی شور شدن زمین های کشاورزی انجامیده است. به همین علت، وزیر نیرو در فرودگاه زاهدان به من وعده داد که نه تنها دیگر سدی در ایران ساخته نمی شود، بلکه چنان‏چه اثبات شود سدی برای محیط زیست مضر است، آن را تخریب خواهند کرد.»

کهرم بر این باور است که ساخت سدهای جدیدی که امسال به بهره برداری می رسند، به زمان «محمود احمدی نژاد»، رییس جمهوری پیشین ایران باز می گردد و نمی توان با صرف هزینه های هنگفت آن ها را تخریب کرد.

این کارشناس محیط زیست می گوید سدها سبب خشکیدگی تالاب هایی هم‎چون «بختگان»، «طشک» و دریاچه ارومیه شده اند و سدی هم‎چون «شفارود»، درختان ارزشمند چندین هزارساله منطقه «هیرکان» را نابود می کند هم‎چنان که سدی هم‎چون «کارون۳»، گورستان های بختیاری را که قدمت دو هزار ساله داشتند، زیر آب برده است. این نمونه ها نشان می دهند سدسازی نه تنها محیط زیست را در ایران تخریب کرده بلکه آثار باستانی اطراف را از بین برده و زندگی مردمان منطقه را نیز تحت تاثیر منفی قرار داده است.

او زیر آب رفتن روستایی در اثر ساخت سد کرج را یادآور می شود و تاکید می کند سدسازی در کشورهای پیشرفته ای هم‎چون امریکا و آلمان از سال ها پیش منسوخ شده است: «در امریکا سد “اِوِرگلَدِس”(Everglades) را به دلیل آسیب رسانی به رودخانه پایین دست و زندگی تمساح امریکایی برهم زدند و در آلمان و سوییس هم یا سدی نمی سازند یا اگر هم بسازند، کوتاه است. زیرا امروزه دنیا از سدسازی روی برگردانده و تنها کشورهایی ماند ترکیه سدهای عظیم می سازند که در این زمینه، عقب مانده هستند.»

مشاور سابق سازمان محیط زیست بر این باور است که در کنار تمامی مشکلات ذکر شده، حامیان سدسازی به تبخیری که در پشت سدها رخ می دهد، توجهی ندارند: «وقتی آب در رودخانه جاری است، تبخیر هم کم‎تر است اما وقتی پشت سدها ساکن می ماند، تبخیر آن افزایش می یابد. سالانه ۳۰میلیارد متر مکعب آب در پشت سدها تبخیر می شود.»

او با اشاره این که بانک جهانی پیش از این برای ساخت سد، وام هایی با بهره ۴درصد اختصاص می داد، می گوید: «این بانک در مراسم پنجاهمین سال تاسیس خود اعلام کرده است ۸۰درصد از سدهایی که ساختیم را نباید می ساختیم. این خود نشان می دهد سدسازی اقدام درستی نیست.»

کهرم عقیده دارد در ایران دولت ها فقط سد می سازند چون برای آن ها ارزش تبلیغاتی دارد: «اما بخش هایِ دیگر آن که کیلومترها جوی، پشته و تاسیسات بتنی است را نمی سازند و به همین دلیل سدها به درد بخش کشاورزی هم نمی خورند.»

گفتنی است تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران، تنها ۱۳سد در کشور ساخته شده بود اما این تعداد اکنون به یک هزار و ۴۱سد رسیده است؛ رشدی عظیم که به نظر می رسد علت اصلی آن سودجویی از سرمایه های هنگفتی است که در این زمینه هزینه می شود، نه حفظ منابع آبی یا توسعه بخش کشاورزی و تامین انرژی.

Source: ایران وایر